Choroby włosów i owłosionej skóry głowy

Włosy – jeśli są piękne i zadbane – każdemu człowiekowi dodają uroku. Nie na wszystkie ich cechy mamy wpływ, ponieważ ich wygląd w dużej mierze uzależniony jest od genów. Z drugiej strony włosy można w tej chwili dowolnie farbować, prostować, kręcić, ścinać i przedłużać, więc każdy może zdecydować się na taką fryzurę, jaka najbardziej tej osobie w danej chwili odpowiada. Liczne zabiegi fryzjerskie, nieodpowiednia pielęgnacja, używanie niewłaściwych kosmetyków, niezdrowa dieta, czy też po prostu choroba – wszystko to może jednak wpłynąć na stan włosów i skóry głowy. Wielu ludzi cierpi z powodu łysienia, przetłuszczania włosów, łupieżu czy łuszczycy. Pojawia się też czasem przedwczesne siwienie włosów – a to tylko niektóre z przypadłości, jakie mogą dotknąć każdego człowieka! Jakie choroby włosów są najpowszechniejsze i skąd się biorą? Jak wyglądają objawy i metody leczenia tych dolegliwości?

Menu nawigacyjne po chorobach włosów:

1. Łysienie – przyczyny i objawy zależnie od rodzaju
2. Grzybica włosów i skóry na głowie
3. Łupież czyli łojotok głowy
4. Łojotokowe zapalenie skóry
5. Łuszczyca – choroba autoimmunizacyjna
6. Łysienie – skąd się bierze nadmierne wypadanie włosów?
7. Wszawica – choroba zwierząt i człowieka

Królowa chorób włosów – łysienie na głowie

Każdy człowiek chciałby uniknąć łysienia – niestety, dotyka ono dużej części populacji i w dodatku może się pojawić w każdym wieku. Łysienie (Alopecia) w Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 znalazło się pod numerem L65.9. Przyczyny łysienia mogą być różne. Najistotniejsza jest skłonność genetyczna danej osoby (tak zwany gen łysienia), który konkretny chory (najczęściej mężczyzna) dziedziczy po swoim ojcu. Łysienie może być jednak spowodowane również stresem, nieodpowiednią dietą, zażywaniem niektórych leków (na przykład przeciwdepresyjnych) albo zaburzeniami hormonalnymi. Wyróżniamy różne rodzaje łysienia:

• androgenowe – może występować zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet, chociaż w grupie chorych zdecydowanie dominują panowie. Ten rodzaj łysienia może się pojawić nawet u nastolatków, a spowodowany jest przede wszystkim przez uwarunkowania genetyczne oraz hormony męskie, androgeny. Gdy jest ich zbyt wiele, prowadzą do tworzenia zakoli oraz łysienia na czubku głowy. U kobiet należy ograniczyć ilość hormonów męskich, a u mężczyzn wdraża się terapię finasterydem. Można też zgłosić się na zabieg przeszczepu włosów.
• plackowate – przyczyny pojawienia się łysienia plackowatego nie są do końca znane. Choroba pojawia się najczęściej w okresie dzieciństwa i w młodości, a jej cechą charakterystyczną jest stopniowa utrata owłosienia – nie tylko na skórze głowy, ale i utrata rzęs, brwi czy pozostałych włosów na ciele. Istnieją różne metody leczenia tej choroby, jednak zwykle są mało skuteczne. W tej chwili za przynoszące najlepsze rezultaty uznawane jest leczenie z użyciem DCP lub innych alergenów kontaktowych.
• bliznowaciejące – to ciężki przypadek łysienia, ponieważ w przebiegu tej choroby dochodzi do trwałego uszkodzenia tkanek i bliznowacenia. Łysienie jest zaś nieodwracalne. Powodem pojawienia się tego rodzaju łysienia mogą być urazy mechaniczne czy chemiczne, wady rozwojowe, przewlekłe procesy zapalne czy choroby nowotworowe.
• całkowite – to rzadka choroba skórna, której przyczyn specjaliści jeszcze nie poznali. Najprawdopodobniej jest to choroba o podłożu autoimmunologicznym, dzieląca się na różne typy, w zależności od ilości owłosienia i jego braku. Ponieważ nie wiadomo co jest przyczyną tej choroby włosów, nie ma również skutecznego sposobu jej leczenia.
• poporodowe – u bardzo wielu kobiet włosy intensywnie wypadają po ciąży, jako wynik gwałtownego spadku poziomu estrogenów. Nie ma jednak ryzyka całkowitego wyłysienia, w związku z czym tego zjawiska nie trzeba leczyć. Można wspomagać wzrost nowych włosów, jednak po kilku lub kilkunastu miesiącach od urodzenia dziecka stan włosów samoistnie się poprawia.

Grzybica skóry głowy i włosów – rozpoznanie i leczenie

Grzybica skóry głowy (Mycoses) posiada numer B35.0 w klasyfikacji ICD-10. Wywoływana jest przez grzyby, przy czym liczba grzybów chorobotwórczych jest ogromna. Grzybica dotyczy dużej części społeczeństwa, przy czym częściej pojawia się u dzieci i u osób o obniżonej odporności. Rozdwajanie się włosów, związane z ich osłabieniem, wypadanie włosów, świąd, zaczerwienienie, a nawet ból, złuszczanie się naskórka, a nawet pojawienie na skórze głowy guzków ropnych – to objawy grzybicy u człowieka. Choroba ta dzieli się na 3 odmiany:

• strzygącą – wywołaną przez grzyb Trichophyton endothrix, który prowadzi do łamliwości włosów i pojawienia się szarawych ognisk chorobowych.
• drobnozarodnikową – czyli grzybicę pod postacią małych, białawych kropek. Chorobę tą wywołuje grzyb drobnozarodnikowy Microsporum audoudinii. To bardzo zaraźliwy typ grzybicy skóry charakteryzujący się szarawą tkanką i ułamanymi włosami.
• woszczynową – objawem tej grzybicy są płatki woszczynowe o żółtej barwie, po których usunięciu pozostaje blizna, a włosy w tym miejscu nie odrastają. Na szczęście ten typ grzybicy spotykamy najrzadziej ze wszystkich.

Leczenie polega na stosowaniu środków przeciwgrzybiczych – w tym specjalnego szamponu, zawierającego ketokonazol.

Łupież – popularna choroba skóry głowy

Łupież (Pityriasis capillitii) jest w zasadzie formą grzybicy. Spowodowany jest bowiem najczęściej przez nadmierny rozrost grzyba Malassezia (głównie M. restricta i M. globosa). Występuje on co prawda naturalnie na skórze człowieka, ale przy sprzyjających namnażaniu warunkach może przyczynić się do powstania łupieżu. Takie sprzyjające warunki mogą wynikać ze złej diety, nadmiaru stresu, zaburzeń hormonalnych, albo niewłaściwej pielęgnacji włosów i skóry głowy. W klasyfikacji chorób ICD-10 łupież zyskał numer L21.0, jako łojotok głowy. Dzieli się na różne rodzaje:

• suchy – łupież w tym przypadku ma postać drobnego, białego proszku, a skóra na głowie jest mocno przesuszona. Warto sięgnąć po szampon przeciwłupieżowy, oczyszczać i nawilżać skórę głowy domowymi maseczkami oraz zmienić dietę na bogatszą w warzywa i owoce.
• tłusty – łupież w tym przypadku może powstać w konsekwencji nieleczonego łupieżu suchego. To także efekt zbyt rzadkiego mycia włosów i nadmiernego łojotoku, jaki pojawia się na skórze. Łupieżowi tłustemu towarzyszy przetłuszczanie się włosów i uporczywy świąd. Dobrze jest sięgnąć po preparaty przeciwłojotokowe, ograniczające wydzielanie sebum.
• pstry – rzadko pojawia się na głowie, ponieważ zwykle dotyczy skóry tułowia. Objawia się żółtobrunatnymi plamami na skórze. Ponieważ to choroba spowodowana grzybami drożdżopodobnymi, leczenie polega na stosowaniu preparatów przeciwgrzybiczych.
• różowy Gilberta – nie pojawia się raczej na głowie, lecz na klatce piersiowej i zwykle mija po około 2 miesiącach. Objawem tego rodzaju łupieżu są różowe, łuszczące się plamki.

Łojotokowe zapalenie skóry głowy – jak je rozpoznać i leczyć?

Łojotokowe zapalenie skóry głowy (Seborrhoea, w klasyfikacji ICD-10 posiada numer L21.0, łojotok głowy) związane jest z nadmiernym wydzielaniem łoju przez gruczoły łojowe znajdujące się na skórze. Objawami są w tym przypadku między innymi:

• przetłuszczanie się włosów,
• zaczerwienienie,
• świąd,
• łupież,
• występowanie rumieniowych, łuszczących się plam na skórze.

Łojotok można leczyć stosując leki przeciwzapalne i przeciwgrzybicze, a także zmieniając dietę na zdrowszą. Pewne produkty mogą bowiem zaostrzać stan chorego, a sam łojotok może wynikać również z niedoboru pewnych witamin (witaminy A, B2, C i E). Stosuje się też profesjonalne kosmetyki zawierającego cyklopiroksolaminę, albo szampon z ketokonazolem lub pirytonianem cynku.

Łuszczyca – niezakaźna choroba skóry głowy

Łuszczyca (Psoriasis, w klasyfikacji ICD-10 znajduje się pod numerem L40) to przewlekła i nawracająca choroba układowa, należąca do chorób autoimmunizacyjnych. Różne źródła różnie opisują jej występowanie. Szacuje się, że dotyka około 2-4% populacji, ale może też dotyczyć aż 16 osób na każdy 1000 w populacji ogólnej. Jest to choroba uwarunkowana genetycznie, ale przyczyną jej pojawienia się są również zaburzenia w obrębie układu odpornościowego, jak też pewne czynniki środowiskowe, zwiększające ryzyko jej wystąpienia. Do takich czynników zalicza się między innymi:

• ciąża,
• przewlekły stres,
• posiadanie tatuaży,
• infekcje wirusowe lub bakteryjne,
• a także stosowanie niektórych leków.

Choroba ta rzadko dotyczy wyłącznie skóry na głowie – wykwity pojawiają się zwykle również na łokciach, kolanach, pośladkach i plecach. Inne objawy towarzyszące to uczucie pieczenia, świąd, a nawet ból. W trakcie jej trwania na skórze pojawiają się zmiany skórne, które na głowie mogą przybrać formę drobnych grudek lub zwartych tarczek ze srebrzystobiałą łuską. Terapia polega na stosowaniu leków złuszczających, a w dalszej kolejności hamujących proces zapalny. Leczenie wspomagające to między innymi fototerapia, unikanie alkoholu i papierosów oraz korzystanie ze zbilansowanej diety.

Wszawica głowowa – choroba nie tylko dziecięca

Wszawica (Pediculosis, w klasyfikacji ICD-10 pod numerem B85) to choroba zwierząt i człowieka, spowodowana przez wszy, czyli owady pasożytujące na ssakach, w tym także na ludziach. Wszawicą można się zarazić, dlatego lepiej nie pożyczać nikomu swojego grzebienia czy nakrycia głowy. Choroba ta zwykle dotyczy dzieci, ponieważ one najłatwiej zarażają się od siebie nawzajem, jednak zachorować może każdy człowiek w każdym wieku – wystarczy kontakt z osobą chorą. Objawami tej choroby włosów jest świąd, powiększone węzły chłonne szyi, potrzeba drapania, czerwonawe grudki we włosach (od ugryzień), a także żółte lub brązowe gnidy we włosach. W terapii stosuje się szampony niszczące dorosłe wszy, oleje silikonowe do wcierania w suche włosy oraz przeróżne, domowe lub profesjonalne nalewki do wcierania – na przykład z ostróżeczki. Ważna jest również profilaktyka i powtarzanie kuracji aż do pełnego wyleczenia, ponieważ środki nie działają na gnidy.

Ostatnia aktualizacja tekstu: 15.06.2019

Źródła:

1. Wrodzone i nabyte zmiany struktury włosów.; Brzezińska-Wcisło, Ligia, et al. ; Post Dermatol Alergol 24 (2007): 282-9.
2. Choroby włosów.; Braun-Falko, O., et al. W: Dermatologia 2 (2004): 1035-72.
3. Choroby włosów i skóry owłosionej.; Brzezińska-Wcisło, Ligia, et al.; Termedia Wydawnictwa Medyczne, 2015.
4. Choroby włosów.; Maj, M., et al.;  Część II. Łysienie androgenowe. Essen Med 7 (2005): 31-34.
5. Dermatologia; Rycroft, R. J. G., et al.; Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2014.
6. Łupież i łojotokowe zapalenie owłosionej skóry głowy–patogeneza, obraz kliniczny oraz aspekty terapeutyczne.; Brzezińska-Wcisło, Ligia, et al.; Post Dermatol Alergol 24 (2007): 59-64.